Skuteczność Satjagrahy
Od wielu pokoleń gatunek ludzki dzieli się na grupy, które prowadzą między sobą wojny, aby zdobyć przewagę a tym samym dominację nad przeciwnikiem. W wyniku tych działań dochodzi do rozwoju różnego rodzaju broni, które w większości przypadków charakteryzują się dużym potencjałem niszczenia i sprawiania bólu. Jak łatwo zauważyć tendencja ta jest nadal obecna - staramy się budować lepsze samoloty bojowe, łodzie podwodne, bomby. Jednak wraz z pojawieniem się bomby atomowej, broni, która jest wstanie zniszczyć populację na całym globie, ludzkość zaczęła zauważać, że próby rozwiązywania nieporozumień za pomocą przemocy należą do prymitywnych sposobów.
Hence, this program is really a small part of a larger one that cannot be undertaken here, the attempt to show that satyagraha-unlike other forms of nonviolence -is able to meet the problems which violence unsuccessfully tries to solve.
(Stąd ten program jest tylko małą częścią większej, której nie można przedsięcwiąć w tym miescu, próba pokazania, że satyagraha - inaczej niż inne formy nie używania przemocy, jest wstanie stanąć na przeciw problemom, które przemoc bez sukcesu próbuje rozwiązać)
(Philosophy East and West, Vol. 19, No. 2, On Violence and Nonviolence East and West:171)
Dzięki przykładowi Mahatmy Gandhiego oraz tych, którzy byli gotowi pójść jego śladami, coraz większe uznanie zdobywa metoda wpływania na rzeczywistość o imieniu Satjagraha. Celem niniejszej pracy jest określenie, czym Satjagraha jest a zwłaszcza próba odnalezienia czynników przyczyniających się do jej dużej skuteczności.
Jeżeli przekartkować księgi historii, zaobserwujemy, że istniało wiele jednostek, które prowadziły walkę za pomocą broni, które przez dużą część społeczeństwa nie zostałyby nawet nazwane bronią. Mam na myśli Satjagrahę, której dużą popularność dzisiaj zawdzięczamy Gandhiemu, osobie, która tą bronią zdołała pokonać jedno z najpotężniejszych państw istniejących w jego czasach, nie wykonując ani jednego ruchu mieczem czy nie wystrzeliwując ani jednej kuli z broni palnej, nie mówiąc już użyciu armii i bomb. Poszczególne części składowe Satjgrahy istniały oczywiście dużo wcześniej. Przed Gandhim nie było jednak nikogo, kto tak umiejętnie dopasowałby jej elementy. Przykładami osób, które korzystały z mniejszej bądź większej liczby części składowych Satjagrahy są: Jesus, Buddha, Sokrates, Martin Luther King, Nelson Mandela).
Aby lepiej zrozumieć Satjagrahę warto przyjrzeć się znaczeniu słowa. Moim zdaniem godny uwagi jest sposób, w jaki ono powstało, dlatego pozwolę zacytować sobie twórcę metody:
„But I could not find for the life of me find out a new name, and therefore offered a nominal prize through Indian Opinion to the reader who made the best suggestion on the subject. As a result Maganlal Gandhi coined the word SADAGRAHA (Sat=truth, Agraha=firmness) and won the prize. But in order to make it clearer I changed the word to SATYAGRAHA which has since become current in Gujarati as a designation for the struggle.”
(Ale nie potrafiłem odnaleźć nowej nazwy, stąd zaoferowałem nagrodę poprzez Indian Opinion dla tego czytlenika, który zaproponowałby najlepszą sugestię w tym temacie. W wyniku tego Maganlal Gandhi stworzył słowo SADAGRAHA (Sat - prawda, Agraha - trwanie) i wygrał nagrodę. Ale aby uczynić je jaśniejszym zmieniłem słowo do Satyagraha, które odtąd stało się odnośnikiem w gujarati dla walki)
(An Autobiography, M.K. Gandhi:318-319)
Cytat pokazuje, że sam autor nie potrafił ująć istoty własnego postępowania. Gandhi tłumaczył je, jako trwanie w prawdzie. Samo zrozumienie słowa nie pozwala objąć ogromnego skomplikowania oraz dużej skuteczności tej metody. Cytując kolejną osobę używającej Satyagrahy:
Then I came upon the life and teachings of Mahatma Gandhi. As I read his works I became deeply fascinated by his campaigns of nonviolent resistance. The whole Gandhian concept of Satyagraha (satya is truth which equals love, and graha is force; satyagraha thus means truth truth-force or love-force) was profoundly significant to me. As I delved deeper into philosophy of Gandhi my skepticism concerning the power of love gradually diminished, and I came to see for the first time that the Christian doctrine of love operating through the Gandhian method of nonviolence was one of the most potent weapons available to oppressed people in their struggle for freedom.
(Następnie trafiłem na życie i nauki Mahatmy Gandhiego. Jak czytałem jego pracę zafascynowały mnie jego kampanie oporu bez przemocy. Koncept Satygrahy Gandhiego (satya jest prawdą, które równa się miłości, a graha to siła; stąd satygraha oznacza siłę prawdy, siłę miłości) miał duże znaczenie dla mnie. Kiedy poznawałem tą filozofię Gandhiego głębiej moje niedowierzanie dotyczące mocy miłości powoli zaczęły zanikać, i po raz pierwszy ujarzałem, że chrześcijańska doktryna miłości operująca poprzez metodę Gandhiego jest jedną z najbardziej obiecujących broni dostępnych dla ludzi walczących o wolność)
(A testament of hope M.L. King:3
Myślę, że aby pojąć wysoką skuteczność trzeba nie tylko zrozumieć, pojęcie prawdy, ale także kłamstwa.
Już od stuleci wielu filozofów próbowało ustalić jedną definicję prawdy. Podobnie jak w innych dziedzinach nauki wraz z czasem i wkładanym wysiłkiem dochodzi do coraz większej precyzji i skomplikowania danego pojęcia. W przypadku przeciętnego człowieka nie może być mowy o rozumieniu tak złożonych tworów intelektualnych, które wymagają wielu lat studiów a przecież zarówno Gandhi jak i inni stosujący Satjagrahę musieli komunikować się z różnego rodzajem ludzi (także tymi, których wielu nazwałoby mniej inteligentnymi). Ich wielka komunikatywność polegała na byciu przede wszystkim przykładem. Społeczeństwo opiera się w dużej mierze na jednostkach, które są naśladowcami innych jednostek. Same nie próbują roztrząsać wartości podejmowanych przez siebie decyzji. Kiedy natomiast pojawia się jednostka atakująca kłamstwo będące w obiegu danego społeczeństwa, jest to akt na tyle wyróżniający się, że uwaga innych zaczyna się skupiać na takiej jednostce oraz na kłamstwie, które stara się obalić. Ogromna część kłamstw jest mało skomplikowana i wymaga niewielkiego wysiłku intelektualnego, aby je rozbroić, a czasami dane kłamstwo zostało już od dłuższego czasu przez większą część społeczeństwa, jako kłamstwo rozpoznane, nie było tylko osoby gotowej podjąć się ryzyka walki z zasadą czy ideą, która dla danego społeczeństwa jest ciężarem. Satjagraha zwycięża poprzez atakowanie kwestii, które nie wymagają dowodów – z punktu widzenia większości będące aksjomatami.
Warto w tym miejscu przytoczyć sposób komunikowania się takich organizmów jak mrówki. Jest on odmienny niż w przypadku ludzi, pozwala jednak zrozumieć Satjagrahę w większym stopniu. Kiedy mrówka wyrusza w poszukiwaniu pożywienia, pozostawia za sobą chemiczny ślad, który mówi innym mrówkom, że w danym kierunku już ktoś inny się udał, tak, aby nie powielać niepotrzebnych błędów. Kiedy mrówka zwiadowca odnajdzie źródło pożywienia w drodze powrotnej pozostawia za sobą inny ślad chemiczny mówiący, że w danym kierunku znajduje się pożywienie. W przypadku gdy inne mrówki zauważą dany ślad, podążają jego tropem. W drodze powrotnej tak samo jak zwiadowca pozostawiają chemiczne wiadomości dla innych mrówek, zwiększając siłę przekazu a tym samym liczbę mrówek podążających danym szlakiem. Podobnie jest w przypadku, Satjagrahina, który może zostać porównany do zwiadowcy. Ryzykowanie własnym dobrem oraz wkładanie w to ponad przeciętnego wysiłku są informacją, która innym ludziom mówi, że w danym kierunku znajduje się informacja warta poznania. Kiedy Ci ludzie poznają daną informację, zaczynają ją rozsiewać w całym społeczeństwie. Z momentem przekroczenia masy krytycznej informacja zdobywa miano oczywistości a wnioski z niej wynikające najprawdopodobniej zostaną wcielone w życie. Ludzie widzący osobę postępującą według pewnych zasad, których nie rozumieją, zaczynają się zastanawiać, dlaczego dana osoba wybrała taką a nie inną drogę, zastanawianie się jest kluczową czynnością, bo człowiek, który zrozumie kwestię oczywistą nie wybierze inaczej niż ta oczywistość nakazuje.
Kim jest przeciwnik Satjagrahina? Nie jest nim na pewno drugi człowiek, Satjagraha z założenia nie używa przemocy ani nienawiści. Atakuje natomiast idee, które są szkodliwe dla dobra całego społeczeństwa. Idee te są ugruntowane w umysłach osób, które je podtrzymują, nie trzeba niszczyć jednostki, aby zmienić jej umysł. Wystarczy zmieniać serca i umysły jednostek.
So it is not only the satyagrahi himself who is seen as capable of creative intervention; as much is always conceded to, and even demanded of, his opponents. Indeed, it is part of his self-imposed task to open the way to such a role for his opponents, even in those cases where they may have chosen a purely or predominantly destructive role for themselves.
(Więc nie tylko od satygarahina wymaga się umiejętności kreatywnej interwenci, ale jest to także wymagane od jego przeciwników. Istotnie jest jego samemu sobie narzuconym zadaniem zaprowadzić swojego przeciwnika do takiego miejsca, nawet jeśli te przypadki mogą przyczynić się do całkowicie albo głównie samoniszczącej roli.)
(Philosophy East and West, Vol. 19, No. 2, On Violence and Nonviolence East and West:179)
Satjagrahin chce negocjować z jednostkami podtrzymującymi idee zasłaniające prawdę. Tutaj leży kolejna bardzo ważna cecha Satjagrahy - w walce tej, nie chcemy zniszczyć przeciwnika, optymalnym rozwiązaniem jest kiedy obie strony czują się zwycięzcami - nie zawsze jest to możliwe – często jednak udaje się zapobiec powstawaniu trudnym do przerwania łańcuchów nienawiści. Osoba, która przegrywa z Satyagrahą zachowuje swoją godność i nie pragnie zemsty. Drugą metodą walki jest obchodzenie błędnej idei - siłą własnej kreatywności.
“I think it is clear from what has been said that Gandhi's conception of the satyagrahi is really that of a continuously creative participant in human affairs (including politics), and that all the distinctive features of satyagraha witness to Gandhi's belief that a creative response is possible in any situation, regardless of other people's enmity or opposition.”
(Myślę, że jest jasne po tym co zostało powiedziane, że koncepcja Gandhiego jest tak naprawdę ciągłą partycypacją w ludzkich sprawach (także polityki), i ,że wszystkie cechy wyróżniające satyagrahy są świadectwem wiary Gandhiego w to, że kreatywna odpowiedź jest możliwa w każdej sytuacji, nie zależnie od niechęci innych ludzi czy opozycji)
(Philosophy East and West, Vol. 19, No. 2, On Violence and Nonviolence East and West:178)
Satyagrahin proponuje rozwiązanie, które pozwala wyeliminować dany problem. Warto też zaznaczyć, że najczęsciej stosuje się obie metody naraz - prowadzi się walkę z ideą, próbując zmienić umysł przeciwnika oraz proponując osobom, które płacą za akceptację kłamstwa rozwiązanie, które je odciąży.
Defensywa Satyagrahina opiera się na braku używania przemocy (ahimsie) oraz nie dopuszczania się wykroczeń (z małymi wyjątkami jeżeli to konieczne) - jest to czynność rozbrajająca.
The satyagrahi's opponents may be able to prevent part of this campaign from being implemented although, as a general rule, they will have little if any reason to interfere with constructive work. But they can only altogether frustrate such programs by resorting to genocide.
(Przeciwnik satyagrahina może być wstanie zatrzymać część jego kampanii przed zostaniem wcielonym, ale generalnie, powinien mieć mało powodów, żeby ingerować w konstruktywne działanie. Ale nawet jeśli mogę całkowicie je zatrzymać jedynie poprzez użycie ludobójstwa)
(Philosophy East and West, Vol. 19, No. 2, On Violence and Nonviolence East and West:179)
Atakowanie osoby, która sama nie atakuje a do tego stara się działać w imię dobra ogółu – postawiłoby przeciwnika Satyagrahina w bardzo złym świetle, dlatego w dużej części przypadków Satyagrahin ma dużą swobodę działania. Gdy przeciwnik spróbuje zaszkodzić Satygrahinowi, powoduje to jeszcze mocniejsze przekazywanie informacji wśród członków danego społeczeństwa – wynika to z tego, że kiedy prawda staje obok kłamstwa duża część populacji potrafi odróżnić jedno od drugiego. Przeszłość pokazuje, że osoby, którym kazano wypierać się oczywistości walczyły z coraz to większym zaangażowaniem.
Ważne jest, aby nie dawać przeciwnikowi, który stosuje wszystkie chwyty, nawet te poniżej pasa okazji do ataku. Przykładem niezastosowania się do tej rady jest Nelson Mandela, który w swojej młodości zajmował się rekrutacją młodych mężczyzn do wojska partyzanckiego - co później pozwoliło go skazać na dożywotni wyrok więzienny - partyzanckie wojsko nie tylko nie pomogło, ale szkodziło przez okres zmian w RPA, pozwalając rządowi na uprawianie propagandy anty-wolnościowej.
Nie walczący Satjagrahin edukuje osoby wokół siebie, aby same były wstanie poznawać prawdę i się nią dzielić.
Gradually, as he pursues this objective, he becomes aware of other violence-producing institutions within his community; and, bit by bit, as he faces the task of their extirpation, he comes to frame more and more positive proposals for the reordering of society, proposals which are intended not merely to sever the roots of violence but to build up a community that is imbued with a positive spirit of brotherhood.
(W miarę jak podąża za swoimi celami, staje się świadomy innych instytucji w swoim społeczeństwie produkujących przemoc, i tak krok po kroku jak stawia czoła ich wyplenieniu, udaje mu się formułować coraz to bardziej pozytywne pomysły rekonstrukcji społeczeństwa, propozycje, których intencją nie jest jedynie ucięcie korzeni przemocy, ale także budowanie społeczeństwa, które jest przepełnione pozytywnym duchem braterstwa)
(Philosophy East and West, Vol. 19, No. 2, On Violence and Nonviolence East and West:172)
Obserwując Gandhiego możemy zauważyć, że osoby przyjeżdżały z całego świata, aby móc uczyć się od niego. Człowiek jest przystosowany do tego, aby funkcjonować w środowisku opartym na prawdzie - wtedy każda chwila sprawia, że wzrasta, kiedy natomiast otoczony jest przez kłamstwo nie jest wstanie zaufać własnym procesom poznawczym. Dowodem na taki stan rzeczy jest eksperyment przeprowadzony przez psychologów w ubiegłym stuleciu.
Stawiali osobę przed dwoma kartkami, na których były widoczne linie w taki sposób, że na jednej z kartek znajdowała się jedna linia, a na drugiej trzy linie różnej długości, z tym, że jedna z trzech linii odpowiadała długością linii z poprzedniej kartki. Kiedy osoby przechodzące test stawały przed problemem odnalezienia linii o tych samych długościach, gdzie nie było innych osób biorących udziału w eksperymencie 100% uczestników potrafiło prawidłowo wykonać test. Problem pojawiał się, kiedy jedna osoba była proszona w towarzystwie większej ilości osób (np. 29) o wykonanie tego samego testu. W przypadku, kiedy poproszone owe 29 osób, aby wybierały błędną odpowiedź, osoba, która przechodziła test w dużej ilości przypadków nie potrafiła się oprzeć opinii większości i razem z innymi wybierała błędną odpowiedź. Wystarczyło wprowadzić kolejną osobę do eksperymentu, która wybierała prawidłową odpowiedź i wybór osób będących sprawdzanych znaczącą się przechylał ku prawidłowej odpowiedzi.
(A Short Course in Intellectual Self-Defense, Normand Baillargeon: 153)
Satygrahin opiera się na silnej woli, żaden czynnik nie jest wstanie zmienić jego postanowienia, nawet cierpienie własne czy bliskich osób jest uznawane za zapłatę konieczną, aby doprowadzić do zmian. Jak z każdą czynnością, która jest repetytywna, skuteczność oraz siła Satyagrahina wzrastają wraz z czasem, jednocześnie, osoby, które są w zasięgu działania danej jednostki same zdobywają umiejętności i stają się podporą w walce. Jedynym mankamentem jest konieczność bycia gotowym na ponad przeciętną ilość cierpienia.
"Each man, his own army" (każdy człowiek swoją własną armią)
(Philosophy East and West, Vol. 19, No. 2, On Violence and Nonviolence East and West:179)
Podsumowując warto zauważyć, że zwycięstwo Satyagrahina wpływa na strukturę mentalną całego społeczeństwa. Kiedy Satyagrahin zwycięża, nie zwycięża tylko w imieniu danej idei czy danego społeczeństwa. Zwycięstwo jest widoczne, dla osób, których dana idea nie dotyczyła (nawet ludzi z innych kontynentów), jest tym samym dowodem na to, że zmiany są możliwe. Jest zwycięstwem w imię prawdy i sprawiedliwości. Dla mnie Satyagraha jest przede wszystkim przypomnieniem, że zauważanie subtelności jest równie ważne, co zauważanie kwestii dużej wagi. Pokazuje jak odpowiednie dopasowanie prostych elementów może doprowadzić do przełomowych odkryć.
"it blesses him who uses it, and him against whom it is used." Of what other instrument of resistance can as much be claimed ?”
(błogosławi tego który jej używa i tego wobec którego jest uzywana. O jakim innym narzędziu oporu można to powiedzieć)
(Philosophy East and West, Vol. 19, No. 2, On Violence and Nonviolence East and West:179)
Dla tych co za dużo
Wszystko jest łańcuchem przyczynowo skutkowym i jest jedynie ogniwem w takim łańcuchu(chaos nie istnieje - jak ktoś się nie zgadza, proszę podać przykład pustego ogniwa - coś co istniałoby bez przyczyny), nie warto atakować ogniwo, na którym nasz przeciwnik przygotował się do defensywy, trzeba zejść kilka ogniw niżej i zmienić ogniwo, gdzie nikt nie spodziewałby się działania.